Coğrafi İşaretler

Coğrafi işaretler menşe adı ya da mahreç işareti olarak iki ayrı şekilde tescil edilebilir.

Menşe adı; Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan, bölge veya istisnai durumlarda ülkeden kaynaklanan, tüm veya esas nitelik veya özelliklerini bu coğrafi alana özgü doğa ve beşerî unsurlardan alan, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerin tümü bu coğrafi alanın sınırları içinde gerçekleşen ürünleri tanımlayan adlardır.

Taşköprü Sarımsağı, Afyon Kaymağı, Malatya Kayısısı, ait oldukları coğrafi bölgenin dışında üretilemezler. Çünkü ürün niteliklerini, ancak ait olduğu yöre içinde üretildiği takdirde kazanabilir.

Mahreç işareti; Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, bölge veya ülkeden kaynaklanan, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri bakımından bu coğrafi alan ile özdeşleşen, üretimi, işlenmesi ve diğer işlemlerinden en az biri belirlenmiş coğrafi alanın sınırları içinde yapılan ürünleri tanımlayan adlardır.

Afyon Sucuğu, Antakya Künefesi, Antep Baklavası, Hereke İpek Halısı mahreç işareti olarak nitelendirilen ürünlere örnektir. Bu ürünlerin nitelikleri, kalitesi, ünü ve diğer özellikleri belirli bir coğrafi yere ait doğal hammadde ya da beşerî unsurlara dayalı işlemlerden kaynaklanan özellikler taşır. Bu üretimde, bulundukları coğrafi bölgeye ait üretim yöntemlerinin aynen kullanılması ve ürünün kalitesinin aynı olması şarttır.

Coğrafi işaret başvurusu yapılması halinde tescil süresince başvuru aşağıdaki aşamalardan geçecektir.  

•  Coğrafi işaret başvurusu 
•  Şekli inceleme 
•  Esasa ilişkin inceleme 
•  Uzman kuruluşa görüş sorma (Gerekiyorsa) 
•  Bültende yayın 
•  Tescil  
•  Denetim                    

Başvuru formunda bahsi geçen ürün grupları aşağıda sıralanmaktadır. Ürün grupları gerek başvurunun gerek ise incelemenin daha kolay yapılmasını sağlamaktadır.

• Peynirler
• Peynirler ve tereyağı dışında kalan süt ürünleri.
• Tereyağı dâhil katı ve sıvı yağlar.
• Dondurmalar ve yenilebilir buzlar.
• Alkolsüz içecekler.
• Çikolata, şekerleme ve türevi ürünler. 
• Fırıncılık ve pastacılık mamulleri, hamur işleri, tatlılar.
• Yiyecekler için çeşni/lezzet vericiler, soslar ve tuz.
• İşlenmiş ve işlenmemiş et ürünleri.
• Bal.
• İşlenmiş ve işlenmemiş meyve ve sebzeler ile mantarlar.
• Yemekler ve çorbalar.
• Biralar ve diğer alkollü içkiler.
• Tütün
• Halılar ve kilimler.
• Dokumalar.
• Halılar, kilimler ve dokumalar dışında kalan el sanatı ürünleri.
• Diğer ürünler (Yukarıdaki gruplara dâhil edilemeyen ürünler uygunluk bakımından özellikle incelenecektir.)

Coğrafi işaret ve geleneksel ürün adı tescili kapsamında tescil edilemeyecek bazı adlar ve işaretler bulunmaktadır. Bu kapsamda aşağıda sayılanlar coğrafi işaret olarak tescil edilemez:

• Menşe adı veya mahreç işareti tanımlarına uymayan adlar.
• Ürünlerin öz adı olmuş adlar.
• Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitki tür ve çeşitleri, hayvan ırkları veya benzeri adlar.
• Kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı adlar.
• Yabancı ülke kaynaklı başvurularda kanunda belirtilen şartları taşıyan kişiler tarafından başvurusu yapılmış olmasına rağmen kendi ülkesinde korunmayan, koruması sona eren veya kullanılmayan adlar.
• Tescilli veya başvurusu yapılmış bir coğrafi işaret ile tamamen veya kısmen eş sesli olan ve tüketiciyi yanıltabilecek adlar.
   

Aşağıda sayılanlar ise geleneksel ürün adı olarak tescil edilmez:

• Geleneksel ürün adı olma şartlarından en az birini yerini getirmeyen adlar.
• Ürünün genel özelliğini ifade eden adlar.
• Ürünün niteliği konusunda halkı yanıltabilecek adlar.
• Kamu düzeni veya genel ahlaka aykırı adlar.
• Yabancı ülke kaynaklı başvurularda kanunda belirtilen şartları taşıyan kişiler tarafından başvurusu yapılmış olmasına rağmen kendi ülkesinde korunmayan, koruması sona eren veya kullanılmayan adlar.

• Sürdürülebilir ve izlenebilir ürün kalitesi sağlar.
• Ürüne katma bir değer vererek üreticisinin gelirinin artmasını sağlar.
• Bölgesel kalkınma aracıdır.
• Biyoçeşitliliğin korunmasını sağlar.
• Tüketicinin ürün tercihini kolaylaştırır.
• Tüketiciyi korur.
• Bölgenin tanıtımını sağlayarak turizme katkıda bulunur.
• Tür adı haline gelmeyi (jenerikleşme) engeller.
• Bir ülkenin tarihi ve kültürel değerlerini korur
• Bir ülkenin ihracat gelirlerinde önemli bir yere sahip olabilir